Sao Mộc – Ngoài vành đai tiểu hành tinh là hành tinh thứ 5 và lớn nhất trong Hệ Mặt Trời. Các nhà thiên văn học cổ đại đã đặt tên sao Mộc theo tên vị thần La Mã quyền năng. Nó là vật thể sáng thứ tư được nhìn thấy từ Trái đất sau Mặt Trời, Mặt trăng và Sao Kim (hoặc thứ năm tùy thuộc vào mức độ gần của Sao Hỏa với Trái đất).
Sao Mộc tương đối dễ xác định vị trí và có vẻ lớn hơn và sáng hơn bằng mắt thường so với các ngôi sao xung quanh, vì vậy nó có xu hướng thu hút những người ngắm sao tò mò. Hàng triệu người trên toàn thế giới ghi nhận cảnh tượng của sao Mộc hùng mạnh qua kính viễn vọng vì đã biến họ từ những người quan sát bình thường thành những nhà thiên văn nghiệp dư nghiêm túc.
Sự kiện chính về sao Mộc
- Tiếp cận sự phản đối khoảng 13 tháng một lần. Tại điểm gần Trái đất nhất, Sao Mộc cách đó khoảng 365 triệu dặm. Ở xa nhất, nó nằm cách đó khoảng 601 triệu dặm. Sao Mộc sẽ đối đầu vào ngày 19 tháng 8 năm 2021.
- Các nhà khoa học tin rằng sao Mộc được hình thành cùng thời gian với Hệ Mặt Trời, vì vậy hành tinh Jovian có niên đại xấp xỉ 4,6 tỷ năm tuổi.
- Không giống như các hành tinh bên trong mặt đất là Sao Thủy, Sao Kim, Trái Đất và Sao Hỏa, sao Mộc được xếp vào nhóm khí khổng lồ, cùng với Sao Thổ, Sao Thiên Vương và Sao Hải Vương. Những hành tinh này được cấu tạo bởi các chất khí và có thể không có bề mặt rắn được xác định rõ ràng. Chúng lớn hơn nhiều so với các hành tinh trên cạn, ít đặc hơn và có nhiều mặt trăng.
- Bầu khí quyển của sao Mộc bao gồm các chất khí và chất lỏng dễ bay hơi, xoáy. Thành phần của nó là 90% hydro và 10% heli – tương tự như thành phần của Mặt Trời. Tuy nhiên, sao Mộc không đủ lớn để kích hoạt phản ứng nhiệt hạch ở lõi của nó để trở thành một ngôi sao.
- Sao Mộc là hành tinh quay nhanh nhất trong Hệ Mặt Trời. Một ngày trên sao Mộc chỉ dài bằng 10 giờ Trái đất! Sao Mộc quay quanh Mặt Trời khoảng 12 năm một lần với tốc độ trung bình là 29.236 dặm một giờ.
- Sao Mộc tự hào có từ trường hành tinh mạnh nhất trong toàn bộ Hệ Mặt Trời. Từ trường của nó có thể tích gấp một triệu lần từ quyển của Trái đất. Các hạt tích điện bị mắc kẹt tạo thành vành đai bức xạ giống như vành đai Van Allen của Trái đất nhưng nguy hiểm và dữ dội hơn nhiều.
- Sao Mộc lớn gấp 318 lần Trái đất. Nó lớn đến mức tất cả các hành tinh trong Hệ Mặt Trời có thể nằm gọn bên trong sao Mộc nếu nó rỗng. 1.300 Trái đất có thể dễ dàng nằm gọn bên trong sao Mộc.
Có thể bạn quan tâm:
- Sao Mộc có bao nhiêu mặt trăng? Giải đắp nhanh thắc mắc
- 10 sự thật thú vị về sao Mộc – kẻ đào hoa nhất Hệ Mặt Trời
- Khoảng 11 Trái đất đặt cạnh nhau sẽ phù hợp với đường kính của sao Mộc.
- Các nhà khoa học hiện đã xác định được 79 mặt trăng hiện đang quay quanh hành tinh và đang đếm! Bốn lớn nhất – Io, Europa, Ganymede và Callisto được nhà thiên văn học người Ý Galileo Galilei phát hiện vào năm 1610 và được gọi là Vệ tinh Galilean. Mỗi cái đều có những đặc điểm riêng biệt: Io được bao phủ bởi hàng trăm ngọn núi lửa đang hoạt động, Europa có thể có một đại dương nước tồn tại bên dưới bề mặt của nó có thể chứa sự sống, Ganymede là mặt trăng lớn nhất trong Hệ Mặt Trời và Callisto cũng có thể có một đại dương bị chôn vùi sâu bên dưới bề mặt băng giá của nó.
- Được phát hiện vào năm 1979 bởi tàu vũ trụ Voyager 1 của NASA, sao Mộc có các vành đai, nhưng không giống như hệ thống vành đai của Sao Thổ, nó nhỏ hơn nhiều. Các vòng của nó rất mờ và không thể nhìn thấy trong các kính thiên văn nghiệp dư. Chúng bao gồm các hạt nhỏ do va chạm giữa các mặt trăng của sao Mộc và các thiên thạch.
- Bão và gió trên sao Mộc cực kỳ độc ác. Những mặt trận thời tiết này có thể thể hiện tốc độ gió nhanh gấp đôi so với những cơn bão mạnh nhất trên Trái đất. Tốc độ gió trên 360 dặm một giờ không phải là hiếm.
- Tổng cộng có chín tàu vũ trụ đã đến thăm sao Mộc kể từ đầu những năm 1970, trong đó Pioneer 10 là tàu đầu tiên và Juno là tàu mới nhất (2016). Bảy chiếc đã bay ngang qua, trong khi hai chiếc đã quay quanh hành tinh.
Sử dụng ứng dụng thiên văn học để tìm sao Mộc
Các ứng dụng thiên văn học như ứng dụng di động SkyPortal của Celestron (đi kèm khi mua bất kỳ kính thiên văn Celestron nào) là cách dễ nhất và hiện đại nhất để giúp xác định vị trí và tìm hiểu về các thiên thể. Các ứng dụng như SkyPortal cung cấp vô số thông tin trong tầm tay bạn, bao gồm cả mô tả bằng âm thanh và văn bản về sao Mộc. Nhưng họ cũng cung cấp tọa độ thiên thể của nó, bản đồ bầu trời thời gian thực, thời gian dâng và thiết lập, các thông số vật lý và quỹ đạo.
Thiết bị tốt nhất để xem sao Mộc
Bất kỳ kính thiên văn nhỏ nào có khẩu độ từ 60mm đến 90mm sẽ có thể tiết lộ bốn mặt trăng sáng nhất của sao Mộc, cũng như các vành đai và vùng mây của hành tinh này. Ngay cả một ống nhòm 8×42 hoặc kính tìm 9×50 cũng sẽ dễ dàng phát hiện ra bốn mặt trăng Galilê. Tuy nhiên, kính thiên văn Maksutov-Cassegrain và Schmidt-Cassegrain (khẩu độ từ 4 inch đến 14 inch) là lựa chọn tốt nhất của chúng tôi để quan sát sao Mộc do khả năng thu thập ánh sáng tăng lên, tiêu cự dài hơn và khả năng phóng đại cao hơn (150x trở lên). Bạn sẽ không phải thất vọng với tầm nhìn vì những kính thiên văn này có thể tiết lộ vô số chi tiết về sao Mộc khi nhìn thấy điều kiện cho phép. Cân nhắc sử dụng kính thiên văn lớn hơn để quan sát các đặc điểm nổi bật trên sao Mộc, chẳng hạn như vành đai, lễ hội và thậm chí là Vết đỏ lớn nổi tiếng của nó. Gương hoặc thấu kính của kính thiên văn càng lớn, càng nhiều ánh sáng nó sẽ thu thập để có độ phân giải tốt hơn. Tuy nhiên, nó cũng sẽ làm tăng thêm chi phí và trọng lượng của kính thiên văn, vì vậy hãy xem xét cẩn thận các yếu tố này khi chọn kính thiên văn lý tưởng của bạn.
Cần tìm gì khi quan sát sao Mộc?
Có rất nhiều đặc điểm thú vị để xem trên và xung quanh sao Mộc khiến bạn có thể nhanh chóng bị mê hoặc bởi tất cả. Nó gần giống như thể bạn đang nhìn chằm chằm vào một viên bi đẹp, nhiều màu sắc – đặc biệt là khi quan sát qua kính thiên văn khẩu độ lớn hơn ở độ phóng đại trung bình đến cao. Mặc dù máy ảnh chắc chắn sẽ thu được nhiều chi tiết tinh tế hơn so với mắt bạn, nhưng bạn sẽ không bao giờ thất vọng khi quan sát bằng mắt sao Mộc vào một đêm nhìn ổn định.
Mặt trăng Galilean:
Mặc dù sao Mộc hiện có 79 mặt trăng được đếm chính thức, nhưng bạn sẽ thấy 4 trong số những mặt trăng sáng nhất của Galilê – Io, Europa, Ganymede và Callisto. Những mặt trăng này sẽ xuất hiện dưới dạng những điểm ánh sáng cực nhỏ ở công suất thấp qua hầu hết các kính thiên văn và ống nhòm nghiệp dư. Nhưng với độ phóng đại cao hơn, chúng sẽ bắt đầu xuất hiện dưới dạng đĩa nhỏ. Bạn sẽ có thể thấy những mặt trăng này di chuyển nhanh như thế nào khi chúng quay quanh sao Mộc; ghi lại vị trí của họ và kiểm tra lại sau một giờ hoặc lâu hơn. Đôi khi bạn sẽ thấy những mặt trăng này đi qua phía trước hoặc phía sau hành tinh và biến mất trong một thời gian chỉ để xuất hiện trở lại ở phía bên kia. Đôi khi, một mặt trăng có thể phủ bóng lên các đám mây của sao Mộc và xuất hiện dưới dạng một “chấm đen” nhỏ từ từ di chuyển trên hành tinh khi nhiều giờ trôi qua. Dấu chấm này được gọi là quá cảnh bóng và chúng xảy ra khá thường xuyên.
Vành đai và Vùng:
Khi chúng ta quan sát sao Mộc, chúng ta đang nhìn vào lớp trên cùng của các đám mây của nó. Các dải mây có nhiệt độ khác nhau và cấu tạo hóa học dẫn đến màu sắc khác nhau. Các dải màu tối được gọi là “đai”, trong khi các dải sáng màu là “vùng”. Các đám mây màu đỏ được tìm thấy ở độ cao lớn hơn, trong khi các đám mây màu nâu / màu kem được tìm thấy ở các vùng trung bình và các đám mây hơi xanh được tìm thấy ở độ cao thấp nhất. Chế độ xem sẽ tiết lộ hai vành đai mây chính xuất hiện dưới dạng các sọc tối trên bề mặt sao Mộc trong một kính viễn vọng khiêm tốn.
Tùy thuộc vào kích thước kính thiên văn của bạn và điều kiện khí quyển hiện tại, có thể nhìn thấy bóng mờ về phía các cực. Với độ phóng đại tăng lên, bạn có thể nhìn thấy các hình bầu dục màu trắng và tối, các vòng xoáy hơi xanh trong các dải được gọi là festoons và các dấu hiệu kỳ lạ khác. Luôn luôn thú vị khi khám phá khuôn mặt thay đổi liên tục của sao Mộc khi các khu vực mới của hành tinh xoay vòng trong tầm nhìn.
Vết Đỏ Lớn:
Vết Đỏ Lớn nổi tiếng của sao Mộc, gọi tắt là GRS, được phát hiện vào năm 1665 bởi nhà thiên văn học người Ý Giovanni Cassini. Nằm ở Nam bán cầu của sao Mộc, GRS là một cơn bão phản chu kỳ có đường kính gần 15.000 dặm và đủ lớn để chứa ít nhất hai Trái đất cạnh nhau. Nó đã tồn tại ít nhất 350 năm nhưng đã bị thu hẹp kích thước đáng kể trong suốt những năm qua. Sức gió của nó có thể đạt hơn 270 dặm một giờ – nhanh hơn tốc độ gió bão mạnh nhất trên Trái đất từng được ghi nhận. GRS đôi khi sẽ ở phía sau hành tinh, vì vậy bạn sẽ cần phải kiên nhẫn và đợi nó quay trở lại tầm nhìn. Ứng dụng SkyPortal của Celestron là một công cụ tuyệt vời để giúp bạn định thời chính xác thời điểm GRS sẽ hiển thị từ vị trí xem của bạn.
Đánh dấu tác động:
Đôi khi, lực hấp dẫn mạnh mẽ của sao Mộc sẽ kéo theo các tiểu hành tinh, sao chổi và các mảnh vỡ không gian khác và buộc chúng đập ngay vào hành tinh, để lại những vết bầm đen trong các đám mây của nó. Vụ va chạm nổi tiếng nhất trong số các vụ va chạm này xảy ra vào năm 1994. Sao chổi Shoemaker-Levy 9 đã bị vỡ ra hơn hai năm trước khi nó tiếp cận sao Mộc. Giống như một đoàn tàu hơn 20 toa, phần còn lại của sao chổi đã đâm vào các đám mây của sao Mộc. Những vết sẹo thâm mà nó để lại có thể dễ dàng nhìn thấy qua kính thiên văn nghiệp dư.
Liên kết:
Liên kết hành tinh, hoặc liên kết, xảy ra khi hai hoặc nhiều hành tinh xuất hiện rất gần nhau trên bầu trời đêm. Chúng thường rất ngoạn mục để xem — đặc biệt nếu chúng liên quan đến các hành tinh lớn nhất hoặc sáng nhất. Một sự kết hợp tuyệt vời như vậy đã diễn ra vào năm ngoái vào tối ngày Đông chí, ngày 21 tháng 12 năm 2020, khi sao Mộc và sao Thổ chỉ cách nhau 0,1 độ – có nghĩa là cả hai hành tinh đều có thể nhìn thấy trong cùng một trường quan sát bằng kính thiên văn! Nhiều nhà quan sát từ khắp nơi trên thế giới đã chứng kiến sự kết hợp siêu lịch sử này!
Gợi ý quan sát hữu ích
Sự trở lại bầu trời buổi tối của sao Mộc được mong đợi từ lâu sẽ diễn ra vào tháng 8!
Buổi tối: Hiển thị từ ngày 19 tháng 8 đến ngày 31 tháng 12 (cuối năm dương lịch)
- Sao Mộc sẽ đi ngược lại vào cung Ma Kết vào khoảng ngày 18 tháng 8.
Có thể bạn quan tâm:
- Nguyệt thực – Hiện tượng siêu nhiên thú vị trong thiên văn
- Mưa sao băng – Hiện tượng tự nhiên bạn không nên bỏ qua
- Tiếp cận mức đối lập vào ngày 19 tháng 8, sáng ở cường độ -2,9 và sẽ dài 48 cung giây! Sao Mộc sẽ được nhìn thấy suốt đêm.
- Vào ngày 22 tháng 8, sao Mộc sẽ cách “Mặt Trăng Xanh” theo mùa 3º (thứ ba trong số bốn mặt trăng đầy đủ trong mùa này).
Điều kiện nhìn ổn định là rất quan trọng khi chụp ảnh hoặc quan sát sao Mộc. Tránh những đêm khó nhìn thấy khi bầu khí quyển của chúng ta hỗn loạn và sao Mộc xuất hiện giống như một đốm màu lung linh trên màn hình máy tính xách tay của bạn hoặc trong thị kính của kính thiên văn. Bắt đầu với độ phóng đại thấp và làm việc theo cách của bạn nếu chế độ xem vẫn ổn định. Trong một đêm có tầm nhìn đẹp, các chi tiết trên sao Mộc sẽ “bật” ra trong tầm nhìn và Vết Đỏ Lớn sẽ sáng rõ và dễ nhận thấy.
Đảm bảo rằng bạn mang kính thiên văn của mình ra ngoài khoảng một giờ trước khi định quan sát để làm mát nó bằng nhiệt độ môi trường. Kính thiên văn cần đạt được trạng thái cân bằng nhiệt với nhiệt độ không khí bên ngoài để tránh các tầm nhìn bị méo. Các kính thiên văn có gương lớn và thấu kính có thể mất nhiều thời gian hơn để hạ nhiệt để có tầm nhìn tốt nhất.
Hành tinh hùng mạnh sao Mộc có thể là hành tinh thú vị nhất để quan sát qua kính viễn vọng. Nó lớn, sáng và quay nhanh. Các cơn bão của sao Mộc luôn chuyển động liên tục, trong khi bốn mặt trăng sáng của nó đang chạy đua quanh hành tinh. Và, tất nhiên, nó có dấu ấn rõ ràng nhất trong số các hành tinh trong hệ Mặt Trời – Vết Đỏ Lớn. Sao Mộc là giấc mơ của người quan sát bằng hình ảnh và thị giác vì vẻ ngoài của nó liên tục thay đổi hết đêm này sang đêm khác. Chúng tôi hy vọng hướng dẫn này sẽ giúp bạn làm quen tốt hơn với sao Mộc và sẽ là một nguồn tài liệu tuyệt vời cho bạn trong những buổi khám phá tiếp theo!
